ค่า pH ในน้ำเป็นค่าที่แสดงความเป็นกรด-เบส คำว่า pH ย่อมาจาก Positive potential of the Hydrogen ions หรือแปลเป็นไทยได้ว่า ศักย์ของไฮโดรเจนไอออน เป็นค่าที่แสดงถึง ปริมาณความเข้มข้นของ ไฮโดรเจนไอออน (H+) ใช้บอกความเป็นกรด-เบส ของสสารหรือสารที่อยู่ในผลิตภัณฑ์ต่างๆ โดยค่า pH จะอยู่ในช่วง 1-14 ถ้าค่า pH น้อยกว่า 7 สารชนิดนั้นจะมีฤทธิ์เป็นกรด และถ้าค่า pH มากกว่า 7 สารชนิดนั้นก็จะมีฤทธิ์เป็นเบสหรือด่าง แต่ถ้าค่า pH นั้นมีค่าเท่ากับ 7 แสดงว่าสารชนิดนั้นมีค่าเป็นกลางหรือที่เรียกว่า pH balance

       สำหรับการตรวจวัดค่า pH ในน้ำ จะเป็นค่าที่บอกปริมาณของกรดที่ปนอยู่ในน้ำ ค่าพีเอชมีอิทธิพลต่อปฏิกิริยาเคมีส่วนใหญ่ที่เกิดขึ้นในน้ำ น้ำบริสุทธิ์ที่ปราศจากสิ่งปนเปื้อน (และต้องไม่สัมผัสกับอากาศด้วย) จะมีค่าพีเอชเท่ากับ 7 น้ำซึ่งมีสิ่งเจือปนอยู่ด้วยอาจจะมีค่าพีเอชเท่ากับ 7 ได้ ถ้าน้ำนั้นมีกรดและเบสอยู่ในปริมาณที่เท่ากันและสมดุลกัน ถ้าน้ำมีค่าพีเอชต่ำกว่า 7 แสดงว่า น้ำนั้นมีปริมาณกรดอยู่มากเกินจุดที่สมดุล แต่ถ้ามีค่าพีเอชมากกว่า 7 แสดงว่าในน้ำนั้นมีเบสมากเกินจุดที่สมดุล

       โดยธรรมชาติแล้ว น้ำฝนที่ไม่มีสิ่งปนเปื้อนจะมีค่าพีเอชอยู่ระหว่าง 5 – 6 ดังนั้นแม้ว่าน้ำฝนที่ตกในบริเวณที่มีภาวะมลพิษน้อยที่สุดบนพื้นโลก ก็ยังคงมีส่วนเป็นกรดอยู่นั่นเอง ทั้งนี้เนื่องจากแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์จากอากาศสามารถละลายได้ในหยดน้ำฝน น้ำกลั่นที่สัมผัสกับอากาศก็จะมีค่าพีเอชประมาณ 5 – 6 เช่นกัน ฝนกรดส่วนใหญ่มักจะมีค่าพีเอชประมาณ 4 แต่ถ้าเป็นหมอกในเขตเมืองอาจจะมีค่าพีเอชต่ำกว่า 2 ก็ได้ น้ำในทะเลสาบและลำธารส่วนใหญ่จะมีค่าพีเอชอยู่ระหว่าง 6.5 – 8.5 เราอาจจะพบน้ำซึ่งมีสภาพเป็นกรดเองโดยธรรมชาติในบริเวณที่มีสินแร่บางชนิดอยู่ในดิน (เช่น ซัลไฟด์) การทำเหมืองแร่อาจจะมีสินแร่บางอย่างที่ทำให้เกิดกรดถูกปล่อยลงสู่แหล่งน้ำเช่นเดียวกัน น้ำที่มีสภาพเป็นเบสเองโดยธรรมชาติมักจะพบเฉพาะในดินที่มีสินแร่บางชนิดปนอยู่มาก เช่น ปูนขาว หรือหินปูน

การตรวจวัดค่าพีเอชสามารถทำได้ 2 วิธี

       วิธีที่ 1 คือ วิธีเปรียบเทียบสี (Colorimetric) วิธีนี้เป็นการวัดค่า pH โดยประมาณ วัดค่าด้วยการเติมสารอินดิเคเตอร์ (Indicator solution) ที่เหมาะสมลงไปในสารละลายที่ต้องการแล้วเปรียบเทียบสี กับสารละลายบัฟเฟอร์ (buffer) ที่ทราบค่า pH ที่แน่นอน ซึ่งได้เติมอินดิเคเตอร์ชนิดเดียวกันไปแล้ว หรือวัดค่า pH ด้วยกระดาษลิตมัส โดยการชุบสารอินดิเคเตอร์จุ่มลงไปในสารละลายที่ต้องการวัดค่า pH แล้วเปรียบเทียบกับสีมาตรฐาน กระดาษลิตมัสจะมีแบ่งแยกย่อยออกไปเป็น 1.ชนิดใช้วัดกรด 2.ชนิดใช้วัดเบสหรือด่าง และ 3.ชนิดใช้วัดได้ทั้งกรดและเบส ที่เรียกว่าแบบ Universal litmus

       2.การตรวจวัดค่า pH ด้วยวิธีวัดความต่างศักย์ไฟฟ้า (electrical potential) วิธีนี้วัดค่า pH ได้อย่างละเอียดโดยการใช้เครื่องมือที่เรียกว่า pH Meter ซึ่งวัดค่า pH ได้โดยการวัดความต่างศักย์ระหว่างขั้วไฟฟ้า 2 ขั้ว ที่เกิดขึ้นระหว่าง Indicator electrode และ Reference electrode แล้วเปลี่ยนค่าความต่างศักย์ไฟฟ้าให้เป็นค่า pH โดยมีการแสดงผลเป็นตัวเลข และแยกออกเป็นชนิดที่ใช้สำหรับ วัด pH น้ำ (Water pH meter) และ วัด pH ดิน (Soil pH meter)

       ปัจจุบันการตรวจวัดค่า pH ด้วยเครื่องมือที่เป็นมิเตอร์ตรวจวัด เป็นวิธีที่ถูกนิยมนำมาใช้มากที่สุด เนื่องจากเป็นวิธีการที่มีความถูกต้องแม่นยำสูง สามารถหาซื้อได้ง่าย สะดวกในการใช้งาน เครื่องมือมิเตอร์ตรวจวัดบางชนิดนอกจากสามารถวัดค่า pH ได้แล้วยังสามารถวัดปริมาณสารอาหารในดิน (ปุ๋ย) การวัดปริมาณความชื้น การวัดอุณหภูมิ การวัดปริมาณแสง เป็นต้น ได้อีกด้วย เรียกได้ว่ามีความครบครันมาก

       ตัวอย่างเครื่องมือที่ใช้ในการวัดค่า pH อาทิ เช่น SAMSAN MP-500 Series- Electrochemical Meters เป็นอุปกรณ์แบบตั้งโต๊ะ และ SAMSAN SX-700 Series of Water-Proof Portable Meters ทั้งสองตัวนี้สามารถวัดค่าความเป็นกรด-เบสหรือด่างได้ ตรวจวัดค่าออกซิเดชั่นและรีดักชั่นในน้ำ(mV) ตรวจวัดประจุไอออน(ISE) ความนำไฟฟ้า(Conduct) ความต้านทานไฟฟ้า(Res.) ของแข็งละลายในน้ำทั้งหมด(TDS) วัดค่าความเค็มของน้ำ(Sal.) วัดค่าออกซิเจนละลายในน้ำ(Do) และยังสามารถตรวจวัดอุณหภูมิ(Temp.)ได้อีกด้วย

       นอกจากนี้ยังมีเครื่องมือ SAMSAN 3D Series ที่เป็นอุปกรณ์แบบตั้งโต๊ะ ใช้สำหรับวัดค่า pH และวัดค่าความนำไฟฟ้า(Conduct), SAMSAN YD Series ใช้วัดค่าความกระด้างในน้ำ(Water Hardness), SAMSAN pH controller และ SAMSAN pH controller ใช้ในการตรวจวัดค่า ORPและควบคุมค่า pH, SAMSAN SX600 pH controller ,SAMSAN pH controller, SAMSAN pH auto calibration ใช้ควบคุมค่า pH, และ SAMSAN Residual chlorine controller ใช้ควบคุมค่าคลอรีนในน้ำ, SAMSAN cond. Controller ใช้ควบคุมความนำไฟฟ้า, และ SAMSAN Dissolved oxygen controller ที่ใช้สำหรับควบคุมออกซิเจน