ระบบไฟฟ้า 1 เฟส กับ 3 เฟส (Single phase & Three phase)

          ไฟฟ้าเป็นแหล่งพลังงานที่จำเป็นในยุคสมัยสังคมปัจจุบัน ไฟฟ้าให้แสงสว่างกับบ้านเรือน ที่พักอาศัยที่มีขนาดเล็กถึงปานกลาง เป็นแหล่งจ่ายไฟให้กับเครื่องจักรอุตสาหกรรมต่างๆในโรงงานอุตสาหกรรม อาคารพาณิชย์ หรือที่พักอาศัยขนาดใหญ่ สามารถแยกได้เป็น 2 ระบบได้แก่ ระบบไฟ 1 เฟส และระบบไฟ 3 เฟส

ไฟฟ้า 1 เฟส (Single phase)

         เป็นระบบไฟที่ใช้กันในบ้านเรือนทั่วไปเป็นไฟฟ้ากระแสสลับ มีการจ่ายไฟที่เหมาะสมต่อหลอดไฟและเครื่องใช้ไฟฟ้า ระบบไฟ 1 เฟสจะให้แรงดันไฟฟ้าที่ 220-230 V ความถี่ไฟฟ้าที่ 50Hz. มีสายจำนวน 2 เส้น เส้นที่มีกระแสไฟฟ้าเรียกว่าสายไฟหรือสายเฟสหรือเรียกว่าสายเคอร์เรนต์ (current line) สามารถรู้ได้โดยการนำไขควงวัดไฟไปวัดจะมีสัญลักษณ์ไฟสีแดงขึ้น ส่วนอีกเส้นจะเป็นสายที่ไม่มีกระแสไฟเรียกว่าสายนิวทรัล (neutral line) หรือสายศูนย์ แต่เมื่อเวลาใช้งานกับหลอดไฟหรืออุปกรณ์ไฟฟ้าจำเป็นต้องใช้ร่วมกันทั้ง 2 สายเพื่อให้กระแสไฟฟ้าครบวงจร

          จะเห็นได้จากปลั๊กไฟตามบ้านที่มีช่องเสียบอยู่ 2 ช่อง และมีปลั๊กที่มี 3 ช่องเป็นระบบไฟ 1 เฟสเหมือนกัน แต่ที่มี 3 ช่อง เนื่องจากอีกช่องหนึ่งเป็นช่องที่ต่อกับสายดิน (ground) เพื่อให้กระไฟฟ้าไหลลงดินเมื่อเกิดไฟรั่วเป็นการเพิ่มความปลอดภัยให้กับผู้ใช้งานและอุกรณ์เครื่องใช้ไฟฟ้า ระบบสายดินนี้จะเป็นปลั๊กแบบ 3 ขาซึ่งในต่างประเทศถือเป็นระบบมาตรฐานที่ใช้กันทั่วไป

ไฟฟ้า 3 เฟส (Three phase)

     เป็นระบบไฟที่ใช้กันในโรงงานอุตสาหกรรม อาคารพาณิชย์ หรือที่พักอาศัยขนาดใหญ่เป็นไฟฟ้ากระแสสลับ จะให้แรงดันไฟฟ้า 380 V ความถี่ไฟฟ้าที่ 50Hz. มีสายจำนวน 4 เส้น จัดเป็นเส้นที่มีกระแสไฟฟ้าไหลผ่านจำนวน 3 เส้น และเส้นที่ไม่กระไฟฟ้าหรือเรียกว่าสายนิวทรัลจำนวน 1 เส้น เนื่องจากระบบไฟ 3 เฟสเป็นระบบที่ให้ไฟฟ้าได้มากกว่าระบบไฟ  1 เฟส ถึง 3 เท่า ดังนั้นจึงนิยมนำไปใช้กับเครื่องจักรต่างๆใน โรงงานอุตสาหกรรม เพราะเครื่องจักรเหล่านี้มักมีขนาดใหญ่จึงต้องการแรงดันไฟฟ้าที่สูงและการให้แสงสว่างภายในโรงงานพร้อมกันหลายจุด

          ระบบไฟฟ้า 3 เฟส นอกจากจะใช้ในโรงงานแล้วสามารถนำไปใช้งานกับที่พักอาศัยได้แต่ต้องเป็นที่พักอาศัยที่มีขนาดใหญ่ ระบบไฟ 1 เฟส อาจไม่เพียงพอจึงจำเป็นต้องใช้ระบบไฟ 3 เฟส แต่การใช้ระบบไฟ 3 เฟส  จะมีขั้นตอนในการขอติดตั้งยุ่งยากและค่าใช้จ่ายต่างๆ ค่อนข้างสูง เพราะจะต้องจ่ายทั้งค่าประกันไฟฟ้าและค่าติดตั้ง ทำให้มีค่าใช้จ่ายที่สูงในตอนต้นแต่ในระยะยาวจะสามารถช่วยประหยัดค่าไฟได้มากกว่าการใช้ระบบไฟ 1 เฟส

          การนำระบบไฟ 3 เฟสมาใช้งานไม่สามารถนำมาใช้ได้โดยตรง แต่จะต้องมีการแปลงระบบไฟ 3 เฟส ให้เป็นระบบไฟ 1 เฟสก่อน กล่าวคือการแยกระบบไฟ 3 เฟสออกเป็น 3 ชุดชุดละ 1 เฟส แล้วกระจายไปตามจุดที่มีการใช้ไฟฟ้าภายในบ้าน เน้นเฉลี่ยการใช้ไฟในแต่ละส่วนที่เท่าๆกัน ทำให้กระแสไฟมีความสมดุล สามารถใช้กับเครื่องใช้ไฟฟ้าและการให้แสงสว่างภายในบ้านได้อย่างเหมาะสม การกระจายจุดเฉลี่ยการใช้ไฟฟ้าช่วยให้ประหยัดค่าไฟ เนื่องจากเฟสไฟน้อยจึงไม่ต้องเสียค่าไฟในอัตราที่สูง